La Double Vie De Veronique

Η Weronika ζει στην Πολωνία. H Veronique στη Γαλλία. Και οι δύο έχουν γεννηθεί την ίδια ημέρα, τον ίδιο χρόνο, μοιράζονται τα ίδια καστανά μαλλιά, το ίδιο ονειροπόλο βλέμμα. Και την ίδια αγάπη για τη μουσική. Αγνοούν η μία την ύπαρξη της άλλης και η μοναδική, φευγαλέα συνάντησή τους γίνεται αντιληπτή αρκετό καιρό μετά, ώστε να μην έχει πια παρά ελάχιστη σημασία. Οι δύο κοπέλες μοιράζονται όμως και την ίδια αδυναμία: η καρδιά της Weronika την εγκαταλείπει τη βραδιά του ντεμπούτου της. Η καρδιά της Veronique την συμβουλεύει να εγκαταλείψει το τραγούδι και να αναζητήσει το νόημα πίσω από τα μικρά μυστήρια της ζωής. Αυτή είναι η διπλή ζωή μίας γυναίκας. Από την Πολωνία μέχρι τη Γαλλία. Από το θάνατο του πρώτου της εαυτού μέχρι την ανάσταση του δεύτερου.

Αν υπάρχει κάποια χρυσή τομή στο σινεμά της Πολωνίας (κι αν μπορούμε έτσι απλοϊκά να μιλάμε για «Πολωνούς σκηνοθέτες», όταν οι επιφανέστεροι από αυτούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γενέτειρά τους προς αναζήτηση καλλιτεχνικής ελευθερίας), τότε ο Kieslowski μπορεί κάλλιστα να σταθεί πάνω σε αυτή τη νοητή ευθεία. Ανάμεσα στις στρατευμένες ταινίες του Andrej Wajda και τις δυτικόφιλες ερωτοτροπίες του Roman Polanski, ο Kieslowski κατόρθωσε να μην προδώσει το κινηματογραφικό μέσο χάριν πολιτικών μηνυμάτων, να αναζητήσει αλήθειες που ξεκινούν από τα βιώματά του στην Πολωνία αλλά απλώνονται πως αμέτρητες άλλες κατευθύνσεις και να τα χωρέσει όλα κάτω από την ομπρέλα ενός αυθεντικού κινηματογραφικού ύφους. Ένας στοχαστής κι ένας φιλόσοφος περισσότερο παρά ένας τεχνίτης του σινεμά, ο Kieslowski αγνόησε τις δυτικές νόρμες (κάτι που ούτε ο Wajda, ούτε ασφαλώς ο Polanski απέφυγαν) και έστρεψε τον φακό του στην ουσία της ύλης κι από εκεί σε χιλιάδες αόρατες ψυχές.

Μαζί με τον τηλεοπτικό -κι έπειτα μερικώς κινηματογραφικό- 'Δεκάλογο' και τη στιγμή της δίκαιης αναγνώρισής του -την πασίγνωστη 'Τριλογία των Χρωμάτων'- το «La Double Vie De Veronique» αποτελεί έναν εξίσου οικείο τίτλο του Πολωνού σκηνοθέτη και ταυτόχρονα ένα μικρό θρύλο. Έργο δυσεύρετο (η επανακυκλοφορία σε DVD από την Artificial Eye μαζί με μεγάλο μέρος του έργου του σκηνοθέτη, αλλά και η επεξεργασία του φιλμ σε νέα κόπια αποτελούν σπουδαία γεγονότα) και λιγότερο εύληπτο από την 'Τριλογία των Χρωμάτων', η σουρεαλιστική -στα σημεία- αυτή ταινία μοιάζει με τόπο άβατο και γοητευτικό. Οι απαντήσεις δεν έρχονται εδώ με τη μορφή ηθικών παραβολών ή πατριωτικών ιδεών, αλλά απαιτούν την άνευ όρων κατάδυση στο ασυνείδητο των θεατών. Εκεί που, βέβαια, δεν υπάρχουν απαντήσεις, παρά μόνο ένστικτα και σημάδια.

Ο Kieslowski παραδίδει τις ηρωίδες του στα χέρια της Irene Jacob, της ηθοποιού που μπορεί να μην κατάφερε μία λαμπρή καριέρα όπως εκείνη της έτερης κισλοφσκικης πρωταγωνίστριας, Juliette Binoche, ωστόσο αντανακλά όσο καμία άλλη τον πυρήνα του δημιουργού. Γιατί αυτό το εύρημα; Πόσο τυχαία είναι η ομοιότητα με το αντίστροφο -πλην συγγενικά αντικανονικό- εγχείρημα του Bunuel να παραδώσει την Conchita του στις Carole Bouquet και Angela Molina; Ο μεγάλος Ισπανός που μισούσε την ψυχανάλυση αλλά αγαπούσε να επανέρχεται κάθε φορά σε εκείνη, έβρισκε στη σχιζοειδή αυτή απεικόνιση ένα πέρασμα στα άδυτα της γυναικείας αμφισημίας. Και μία μαρτυρία της ανδρικής δυστυχίας. Τι συμβαίνει όμως με τη Βερόνικα; Εδώ η γυναίκα είναι μόνη με τον εαυτό της, τα όνειρα και μία πληγή στο βάθος του εαυτού της. Τι εξυπηρετεί λοιπόν αυτό το δίπολο; Γιατί δύο ευκαιρίες; Και γιατί η μία να συνεχίζει από εκεί που εγκαταλείπει η άλλη;

Ο Kieslowski υπογράφει εδώ με την απαράμιλλη εσωτερικότητα των πλάνων του, τους οικείους υποδόριους ρυθμούς, την ίδια αυτοπεποίθηση που χαρακτηρίζει το σύνολο της δουλειάς του. Η ταινία δεν ακολουθεί το άρμα της πλοκής, αντίθετα εμποτίζει τη δράση με το ύφος και το αδιαπραγμάτευτο βάδισμά της. Όλα ξεκινούν από μία υπερβατική παραδοχή. Κι αν όλοι έχουμε ένα δεύτερο εαυτό, σε έναν άλλο τόπο, που ποτέ δεν πρόκειται να επισκεφτούμε; Αν κάποιο δεύτερο πρόσωπο μοιράζεται τους πόθους μας, το βλέμμα μας, την ίδια την όψη μας; Κι αν ένας από τους δύο μονάχα είναι γραμμένο να φτάσει κοντά στις απαντήσεις; Ο σκηνοθέτης μας αποτρέπει, όμως, ταυτόχρονα από την αλήθεια του. Αναζήτηση υπαρξιακή ή ένας ρητορικός γρίφος, η ιστορία της Βερόνικα μπορεί να γίνει δεκτή μονάχα ως ένα οπτικό βίωμα πλήρες μικρών, υπέροχων θησαυρών και εκπλήξεων που απευθύνονται στο συναίσθημα και το ένστικτο. Καθόλου στη λογική.

Κι όμως, εκεί ακριβώς ο Kieslowski γίνεται πολιτικός όσο ποτέ: τη στιγμή που υπόσχεται -και παραδίδει- ένα έργο άκρως ρομαντικό και μεταφυσικό. Η μισή ηρωίδα του ξεψυχά στην Πολωνία, τη στιγμή που αγγίζει το όνειρό της. Η δεύτερη ευκαιρία θα παρθεί στη Γαλλία. Μόνο που τώρα οι ευγενείς στόχοι (η τέχνη) εγκαταλείπονται και η ηρωίδα ψάχνει έστω μάταια το γιατί. Όπως ακριβώς κι ο σκηνοθέτης εγκατέλειψε το όνειρό του στη χώρα που γεννήθηκε και στράφηκε στη δική του καλλιτεχνική αναζήτηση, τώρα πια στο Παρίσι. Ποιος κρύβεται πίσω από το πρόσωπο του κουκλοπαίχτη και ποιος κινεί τα νήματα, η απάντηση μπορεί να είναι εξίσου υπερβατική και ρητορική, όσο αμιγώς πολιτική και ρητή. Είναι απλώς θέμα οπτικής.